อายุขัยโดยเฉลี่ยของคนไทยในปัจจุบันคือ 78 ปี การเปลี่ยนแปลงโครงสร้างประชากรที่รวดเร็วและรุนแรงเช่นนี้ทำให้ประเทศไทยเข้าสู่ สังคมสูงวัยอย่างสมบูรณ์ ตั้งแต่ปี 2565 เพราะว่ามีประชากรที่อายุมากกว่า 65 ปีขึ้นไปเกินกว่า 14% ของประชากรทั้งหมด 

 

และการสำรวจในปี 2568 พบว่ามีผู้สูงอายุคิดเป็น 20.70% หรือประมาณ 13.7 ล้านคนจากประชากรโดยรวม และคาดว่าตัวเลขผู้สูงอายุดังกล่าวนี้จะสูงถึง 30% ภายในปี 2573  

 

อย่างไรก็ดีกลับมีสัญญาณที่ขัดแย้งเกิดขึ้น นั่นคือแนวคิดของภาครัฐที่เสนอการขยายอายุเกษียณเป็น 65 ปี เพื่อรับมือสังคมสูงวัย และแนวคิดเกษียณวัย 45 ปี ที่กำลังเกิดขึ้นในภาคเอกชนบางส่วน โดยเฉพาะอุตสาหกรรมที่ต้องปรับตัวกับเทคโนโลยีอย่างรวดเร็ว ความขัดแย้งนี้ได้สร้างแรงกระเพื่อมที่นำไปสู่ความกังวลว่าคนไทยจำนวนมากอาจตกอยู่ในภาวะ “จนก่อนแก่ แย่ก่อนตาย” อย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้

 

 

ภาพจาก https://elements.envato.com

ก่อนที่ภาครัฐจะเสนอไอเดียขยายอายุเกษียณ มีกระแสจากภาคเอกชนที่จุดประกายความตื่นตระหนก โดยเฉพาะโครงการ "เกษียณก่อน เกษมสุข" ของธนาคารกสิกรไทย ในปี 2568 ที่เปิดรับสมัครพนักงานอายุ 45-59 ปีให้เกษียณก่อนกำหนด โดยให้เงินชดเชยและเงินพิเศษสูงสุด 12 เดือน 

 

โครงการนี้ไม่ใช่กรณีแรก แต่เป็นส่วนหนึ่งของเทรนด์ "Early Retire" ที่หลายองค์กรเอกชนนำมาใช้ เพื่อปรับโครงสร้างพนักงาน ลดต้นทุน และรับมือเทคโนโลยีใหม่ๆ เช่น AI ที่ทำให้ตำแหน่งงานบางประเภทหดตัว หรือสถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าเจ้าคุณทหารลาดกระบัง (สจล.) ก็มีโครงการที่คล้ายกันสำหรับพนักงานอายุ 45 ปีขึ้นไป โดยต้องมีอายุงานไม่น้อยกว่า 10 ปี

 

โครงการเหล่านี้ในมุมหนึ่งอาจเหมือนจะเป็น ของขวัญ สำหรับมนุษย์เงินเดือนวัยกลางคนที่เหนื่อยล้าและไม่อยากทำงาน แต่ในความเป็นจริง มันคือดาบสองคม โดยเฉพาะในประเทศที่อัตราส่วนพึ่งพิงผู้สูงอายุ (Old Age Dependency Ratio) พุ่งสูงถึง 31.1 ในปี 2565 หมายความว่า วัยแรงงาน 100 คนต้องรับผิดชอบผู้สูงอายุ 31 คน 

 

ซึ่งเพิ่มขึ้นจากปีก่อนๆ อย่างต่อเนื่อง หากคนวัย 45 ปีถูกชักจูงให้เกษียณ สิ่งที่ต้องเผชิญคือช่องว่างชีวิตที่ยาวนานถึง 20-35 ปี ก่อนถึงอายุขัยเฉลี่ย โดยไม่มีรายได้ประจำ

 

 

ภาพจาก https://elements.envato.com

แต่เพียงแค่ 2 เดือนหลังโครงการเกษียณ 45 ปีของ KBank สร้างกระแส ภาครัฐเองก็เสนอแนวคิดขยายอายุเกษียณราชการจาก 60 ปี เป็น 65 ปี ในเดือนตุลาคม 2568 โดยย้ำว่าเป็น "แนวคิดสมัครใจ" เพื่อสอดคล้องกับเทรนด์โลก เช่น ญี่ปุ่นที่ขยายถึง 70 ปี ออสเตรเลียกำหนดรับบำนาญที่ 67 ปี และเกาหลีใต้ขยายจาก 55 เป็น 60 ปี 

 

และก็มีนักวิชาการออกมาสนับสนุนแนวคิดนี้ โดยชี้ว่าอายุเกษียณ 60 ปีที่ใช้มาตั้งแต่ปี 2494 ล้าสมัยเกินไป เมื่ออายุขัยเพิ่มจาก 60 เป็น 78 ปี และผู้สูงอายุ 60-69 ปี ส่วนใหญ่ยังมีศักยภาพทำงานได้ หากปรับนโยบายให้ยืดหยุ่น เช่น ทำงานนอกเวลา หรือปรับสภาพแวดล้อมปลอดภัย

 

อย่างไรก็ตาม นโยบายนี้ในอีกมุมหนึ่งก็ถูกมองว่าเป็น "การล็อกชีวิตแรงงาน" โดยเฉพาะคนที่เพิ่งถูกเกษียณจากเอกชนในวัย 45 ปี อาจจะต้องหางานใหม่เพื่อรอถึง 65 ปีกว่าจะได้บำนาญจากประกันสังคม 

 

แม้ภาครัฐจะชี้แจงว่าการขยายฐานอายุแรกเข้าประกันตนมาตรา 33 เป็น 65 ปี ไม่ใช่การเลื่อนรับบำนาญ แต่สำหรับข้าราชการแล้ว การขยายเวลาดังกล่าวจะช่วยประหยัดงบประมาณ โดยลดการจ่ายบำเหน็จบำนาญและค่ารักษาพยาบาลต่างๆ ให้น้อยลงได้

 

 

ภาพจาก https://elements.envato.com

มีการคำนวณแบบเข้าใจง่ายถ้าคนวัย 45 ปีเกษียณตอนนี้ ต้องเตรียมเงินอย่างน้อย 18-25 ล้านบาทสำหรับ 33 ปีหลังเกษียณ โดยคำนวณจากอัตราเงินเฟ้อ 3% และผลตอบแทน 4%  แต่ในความจริง คนไทยส่วนใหญ่มีเงินออมน้อยกว่า 1 ล้านบาท ส่งผลให้ 91.4% ของผู้สูงอายุในอีก 20 ปีต้องทำงานต่อ แม้สุขภาพทรุดโทรม 
 

และในมุมที่แย่สุดหากการเกษียณวัย 45 ปีกลายเป็นบรรทัดฐานใหม่จริง คนไทยจะมีช่วงชีวิตการทำงานเพียง 20-25 ปี ขณะที่ต้องวางแผนชีวิตหลังเกษียณไปอีกอย่างน้อย 30-40 ปี ซึ่งการสำรวจพบว่า

 

ภาพจาก https://elements.envato.com

ด้านเศรษฐกิจ: การขยายอายุเกษียณอาจช่วยเพิ่มกำลังแรงงานทักษะสูง ลดช่องว่างจากวัยทำงานที่หดตัว 7 ล้านคนใน 20 ปี และประหยัดงบรัฐราว 10-20% จากบำนาญ แต่สำหรับคนเกษียณ 45 ปี มันหมายถึงการว่างงานยาวนาน หางานใหม่ยาก ส่งผลให้อัตราว่างงานพุ่ง และเพิ่มภาระสวัสดิการสังคม เช่น เบี้ยยังชีพผู้สูงอายุที่รัฐจ่ายปีละ 100,000 ล้านบาท

 

ด้านสังคม: จะสร้างความเหลื่อมล้ำระหว่าง "ชนชั้นนำ" ที่มีทักษะสูง ได้ต่อสัญญางานถึง 65 ปี กับ "แรงงานรากหญ้า" ที่ถูกคัดออกตั้งแต่ 45 ปี ส่งผลให้ครอบครัวแตกหัก วัยทำงานหนุ่มสาวต้องเลี้ยงพ่อแม่นำไปสู่ภาวะ "จนก่อนแก่" เพิ่มอัตราส่วนพึ่งพิงจาก 31 เป็น 50 คนต่อ 100 วัยทำงาน นอกจากนี้ สุขภาพจิตที่ทรุดจากความเครียดอาจนำไปสู่ "แย่ก่อนตาย" โดยผู้สูงอายุวัยปลาย (80+ ) ประมาณ 1.82 ล้านคน อาจขาดโอกาสดูแลเพราะลูกหลานเหนื่อยล้า

 

ด้านสุขภาพและคุณภาพชีวิต: ถ้าขยายเกษียณโดยไม่ปรับสภาพงาน ผู้สูงอายุ 70-79 ปี ที่มีประมาณ 3.65 ล้านคนอาจป่วยจากงานหนัก เพิ่มภาระให้กับค่ารักษาพยาบาลที่รัฐแบกอยู่แล้ว 20% ของงบสุขภาพ แต่ถ้าทำสมัครใจและอัพสกิล อาจจะช่วยให้ผู้สูงอายุมีรายได้เสริม ลดปัญหาลงได้ระดับหนึ่ง การขยายอายุเกษียณ 65 ปี อาจเป็นทางออกจำเป็นสำหรับสังคมสูงวัย แต่ถ้าไม่เชื่อมโยงกับโครงการเกษียณ 45 ปีที่เป็นกระแสและกำลังลากคนรุ่นกลางลงเหว มันจะยิ่งตอกย้ำวลี "จนก่อนแก่ แย่ก่อนตาย" 

 

ภาครัฐอาจต้องเร่งอัพสกิลแรงงานตั้งแต่อายุ 30 ปี สร้างกองทุนบำนาญเอกชนที่ยั่งยืน และปรับกฎหมายให้ยืดหยุ่น เช่น อนุญาตทำงาน Part-time หลัง 45 ปี สำหรับประชาชนเองก็ต้องปรับตัวและเริ่มวางแผนออมตั้งแต่วันนี้ เพื่อให้ช่วงเวลาหลังเกษียณเป็นเวลาแห่งความสุข 

 

ปัจจุบันสังคมไทยมีเวลาเหลือไม่มาก ก่อนที่ผู้สูงอายุ 20.5 ล้านคนในปี 2583 และปัญหานี้จะกลายเป็นภาระที่ไม่มีใครแบกไหว

 

 

นักเขียน

คุณรัตนชัย ม่วงงาม (เปี๊ยก)