วัคซีนคอตีบ ไอกรน บาดทะยัก จำเป็นไหม เพราะเหตุไรจำเป็นต้องฉีด?

[ศิวาพร ศรีทับ]

 วัคซีนคอตีบ ไอกรน บาดทะยัก นับเป็นวัคซีนพื้นฐานที่เด็กทุกคนจำเป็นต้องได้รับ เนื่องจากว่าโรคกลุ่มนี้เป็นโรคร้ายแรง โดยเฉพาะแม้เกิดขึ้นกับเด็กตัวเล็กๆ ถ้าเกิดไม่ได้รับการดูแลรักษาอย่างทันการ อาจจะก่อให้ทำให้เป็นอันตรายถึงชีวิตได้ ในประเทศไทยได้กำหนดให้เด็กทุกคนฉีดวัคซีนป้องกันโรคคอตีบ ไอกรน บาดทะยัก ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2538 ซึ่งช่วยลดปริมาณคนเจ็บอีกทั้งสามโรคลงได้มาก
 
โรคคอตีบคืออะไร มีลักษณะอาการเช่นไร?
โรคคอตีบ (Diphtheria) มีสาเหตุจากเชื้อแบคทีเรีย Corynebacterium diphtheriae ที่อยู่ในน้ำมูก น้ำลาย หรือเสมหะของคนเจ็บ ติดต่อกันได้โดยง่ายผ่านทางการไอ จาม หรือสัมผัสกับสารคัดหลั่งหรือสิ่งของเครื่องใช้ของคนป่วย นับเป็นโรคติดต่อที่เกิดขึ้นเฉียบพลันรวมทั้งร้ายแรง ส่วนมากจะเจอในเด็กอายุน้อยกว่า 10 ปี
 
 อาการของโรคจะแสดงหลังจากการรับเชื้อราว 2-5 วัน คนเจ็บจะมีไข้สูง หนาวสั่น มีน้ำมูก เจ็บคอ คออักเสบ กลืนอาหารลำบาก รู้สึกเจ็บเวลากลืน คอบุบ หอบ หายใจลำบาก แม้อาการร้ายแรงมากมายอาจจะทำให้หายใจไม่ออก จนถึงก่อให้เกิดอันตรายถึงชีวิต ถ้าเกิดตรวจคออาจพบแผ่นฝ้าสีขาวปนเทา (White-grayish membrane) ขึ้นบริเวณลำคอ ต่อมทอนซิล หรือลิ้นไก่ อาการแทรกซ้อนสำคัญคือ โรคกล้ามเนื้อหัวใจอักเสบ (Myocarditis) แล้วก็เส้นประสาทอักเสบ (Neuritis) ปัจจุบันนี้มีการฉีดยาป้องกันโรคอย่างมากมาย ทำให้อัตราการเกิดโรคคอตีบน้อยลงอย่างมาก

 วัคซีนคอตีบ ไอกรน บาดทะยัก คืออะไร มีกี่ประเภท?
วัคซีนคอตีบ ไอกรน บาดทะยัก เป็นวัคซีนที่รวมในเข็มเดียว สร้างจากเชื้อหรือพิษของเชื้อแบคทีเรียที่นำมาซึ่งการก่อให้เกิดโรค โดยเอามาผ่านกระบวนการทำให้เชื้อหมดความสามารถในการก่อโรค จึงปลอดภัยแล้วก็มีคุณภาพสำหรับในการป้องกันโรคสูง ทั้งนี้วัคซีนคอตีบ ไอกรน บาดทะยัก แบ่งออกเป็น 2 กลุ่มสำคัญๆ
 
 

• วัคซีนDTwP หรือจำพวกทั้งยังเซลล์ วัคซีนกลุ่มนี้ประกอบไปด้วย ท็อกซอกซอยด์ (พิษของเชื้อโรคที่ทำให้หมดฤทธิ์ แม้กระนั้นยังสามารถกระตุ้นภูมิคุ้มกันได้อยู่) คอตีบและก็บาดทะยัก แล้วก็เชื้อแบคทีเรียก่อโรคไอกรนที่ตายแล้ว
• วัคซีนDTaP หรือประเภทไร้เซลล์ วัคซีนกลุ่มนี้ประกอบไปด้วย ทอกตรอกด์คอตีบและบาดทะยัก และแอนติเจนจากผนังเซลล์ของเชื้อไอกรนปริมาณ 2 ประเภท คือ Inactivated lymphocytosis promoting factor (LPF) แล้วก็ Filamentous hemagglutinin (FHA)
   ดังนี้พบว่า ความสามารถในการป้องกันโรคของวัคซีนทั้งสองกลุ่มนี้ไม่มีความแตกต่างกัน แต่ว่าวัคซีน DTwP ได้ผลใกล้กันสูงขึ้นมากยิ่งกว่า ผู้ที่ได้รับวัคซีนบางรายอาจมีไข้สูง มีอาการชัก มีภาวะตัวอ่อน และไม่สนองตอบข้างใน 48 ชั่วโมงภายหลังได้รับวัคซีน ซึ่งถ้าหากมีลักษณะอาการตามที่กล่าวมานี้ เมื่อถึงกำหนดฉีดยาคราวถัดไป แพทย์บางทีอาจให้ยาลดไข้หรือยาป้องกันการชัก หรือบางทีอาจเปลี่ยนแปลงมาให้วัคซีน DTaP แทน เพื่อป้องกันอาการข้างๆที่อาจเกิดขึ้น
   

วัคซีนคอตีบ ไอกรน บาดทะยัก จำเป็นต้องฉีดเมื่อไร จะต้องฉีดกี่เข็ม?

 โดยทั่วไป วัคซีนคอตีบ ไอกรน บาดทะยัก จะเริ่มฉีดให้เด็กแบเบาะตั้งแต่อายุ 2 เดือน โดยฉีดบริเวณต้นขาข้างหน้า ทั้งสิ้น 5 เข็ม ตามระยะเวลาดังต่อไปนี้
 

• ครั้งที่1 อายุโดยประมาณ 2 เดือน
• ครั้งที่2 อายุราว 4 เดือน
• ครั้งที่3 อายุราว 6 เดือน
• ครั้งที่4 อายุราวๆ 18 เดือน
• ครั้งที่5 อายุราวๆ 4-7 ปี

อาการข้างๆของวัคซีนคอตีบ ไอกรน บาดทะยัก มีอะไรบ้าง?
 
การฉีดวัคซีนทุกจำพวกย่อมนำมาซึ่งผลข้างเคียงได้ ซึ่งจะมีลักษณะแตกต่างกันออกไป โดยวัคซีนคอตีบ ไอกรน บาดทะยัก อาจจะทำให้กำเนิดลักษณะของการปวด บวม แดงรอบๆที่ฉีด บางรายอาจมีอาการหมดแรง จับไข้ต่ำๆคลื่นไส้ โดยส่วนมากอาการนี้จะเกิดขึ้นภายใน 1 วันภายหลังจากได้รับวัคซีน การดูแลเพียงแค่ประคบด้วยผ้าเย็นรอบๆที่ปวด ถ้ามีไข้ให้รับประทานยาลดไข้ แล้วก็อาการจะหายได้ด้านใน 2-3 วัน เว้นแต่ว่าในรายที่มีลักษณะรุนแรง ได้แก่ มีไข้สูงจัด ชัก ตัวอ่อน ไม่สนองตอบ ซึ่งพบได้น้อยมากประมาณ 1 ใน 50,000 ราย ผู้ดูแลควรรีบพามาพบแพทย์ในทันที เพราะอาจมีการเสี่ยงที่จะแพ้วัคซีนได้
 
ผู้ใดไม่ควรฉีดวัคซีนคอตีบ ไอกรน บาดทะยัก?

 ถึงแม้วัคซีนจะเป็นประโยชน์ รวมทั้งกระทรวงสาธารณสุขจะกำหนดเป็นมาตรฐานว่าเด็กทุกคนจำเป็นต้องได้รับวัคซีนนี้ แต่ว่าก็มีข้อจำกัดสำหรับการฉีดยาเช่นเดียวกัน ดังนี้
 

• คนที่มีสภาวะแตกต่างจากปกติทางสมองหรือชัก ซึ่งยังควบคุมอาการมิได้
• คนที่เคยมีประวัติต้านทานหรือแพ้วัคซีนชนิดนี้มาก่อน
• เด็กที่แก่มากกว่า 7 ปีรวมทั้งคนแก่ ที่ไม่เคยได้รับวัคซีนประเภทนี้มาก่อน แม้ปรารถนาป้องกันโรค ควรฉีดยาป้องกันคอตีบรวมทั้งบาดทะยัก (ไม่มีเชื้อ ไอกรน)
   คนป่วยที่จับไข้ควรจะเลื่อนการฉีดวัคซีนและรอคอยให้หายป่วยแล้วก็ค่อยกลับมาฉีดวัคซีน
   

ควรต้องฉีดยาคอตีบ ไอกรน บาดทะยักซ้ำ เพื่อกระตุ้นภูมิคุ้มกันไหม?
 
แม้ว่าในวัยเด็กเราอาจได้รับวัคซีนคอตีบ ไอกรน บาดทะยักครบตามที่ได้กำหนดแล้ว แต่ก็ควรฉีดกระตุ้นเหมือนกัน เพราะเหตุว่าเมื่อโตขึ้น ภูมิคุ้มกันที่ร่างกายเคยสร้างไว้อาจเสื่อมถอยลง โดยส่วนมากจะฉีดกระตุ้นอีกรอบในกลุ่มผู้ที่มีอายุระหว่าง 10-18 ปี ซึ่งเดิมวัคซีนที่ใช้ฉีดกระตุ้นจะเป็นวัคซีนป้องกันโรคคอตีบและก็บาดทะยัก (ไม่มีไอกรน) เพราะเหตุว่าวัคซีนที่มีไอกรนอาจมีผลข้างๆในเด็กโตหรือคนแก่ได้ค่อนข้างมาก แต่ว่าเดี๋ยวนี้ได้มีการพัฒนาวัคซีนคอตีบ ไอกรน บาดทะยัก สำหรับผู้ใหญ่โดยปรับเปลี่ยนให้วัคซีนบริสุทธิ์เพิ่มมากขึ้น มีปริมาณเชื้อไอกรนน้อยลง ซึ่งช่วยลดความเสี่ยงของการเกิดอาการข้างเคียงลงได้มาก
 
วัคซีนคอตีบ ไอกรน บาดทะยัก ราคาเยอะแค่ไหน?
วัคซีนคอตีบ ไอกรน บาดทะยัก เป็นหนึ่งในวัคซีนพื้นฐานที่สถาบันวัคซีนแห่งชาติ กระทรวงสาธารณสุข จัดสรรให้สำหรับเด็กตัวเล็กๆอายุไม่เกิน 12 ปีทุกคน เข้ารับการฉีดยาพอดีโรงหมอรัฐโดยไม่มีค่าใช้จ่าย แต่สำหรับผู้ใหญ่ที่อยากได้ฉีดวัคซีนกระตุ้น สามารถเข้ารับการฉีดยาพอดีโรงหมอรัฐแล้วก็เอกชนทั่วไป โดยค่าครองชีพในการฉีดวัคซีนเริ่มที่ 512 บาท (อ้างอิงจากราคาของโรงหมอศิริราช)

 โรคคอตีบ ไอกรน บาดทะยัก ถึงแม้ฟังดูอาจไม่ร้ายแรงเท่าโรคร้ายอื่นๆแต่ว่าคราวหนึ่งก็เคยเป็นสาเหตุสำคัญของการตายในเด็กทารก ด้วยเหตุนั้นผู้ดูแลควรพาบุตรหลานไปฉีดยาให้ครบตามกำหนดเวลา เพื่อป้องกันการเสี่ยงที่อาจตามมาในคราวหลัง ยิ่งไปกว่านี้หากว่าคนแก่บางบุคคลบางทีอาจเคยได้รับวัคซีนครบถ้วนบริบูรณ์แล้ว แม้กระนั้นก็ไม่สมควรนิ่งนอนใจ ด้วยเหตุว่าภูมิต้านทานของร่างกายอาจเสื่อมลงตามระยะเวลา จำเป็นที่จะต้องฉีดกระตุ้น ซึ่งสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยาเสนอแนะว่าควรจะฉีดกระตุ้นทุก 10 ปี เพื่อร่างกายที่แข็งแรง ห่างไกลจากโรค
 https://www.honestdocs.co/tdap-vaccine

Tags : วัคซีนคอตีบ ไอกรน บาดทะยัก,-,-