ยานอนหลับ มีกี่ประเภท? พร้อมวิธีทานยาที่ถูกต้องและปลอดภัย

[ไม้เอก การันต์]

ยานอนหลับแบ่งเป็นกี่ประเภท? พร้อมวิธีใช้อย่างถูกต้องและปลอดภัย

การทานยานอนหลับ ช่วยให้ร่างกายหลับง่ายขึ้น แต่การใช้ยาอย่างไม่ระวังอาจนำไปสู่ผลข้างเคียงที่รุนแรงได้ เพื่อความปลอดภัยควรเรียนรู้วิธีใช้ยาอย่างถูกต้องก่อนเสมอ

ปัญหานอนไม่หลับส่งผลต่อสุขภาพทั้งร่างกายและจิตใจ ทำให้หลายคนมองหาตัวช่วยในการนอนหลับ ซึ่งก็คือ ยานอนหลับ มาใช้เพื่อช่วยให้นอนหลับได้ง่ายขึ้น บทความนี้จะพาคุณรู้จักกับยานอนหลับ วิธีการใช้ และคำถามที่หลายคนสงสัย ว่ายานอนหลับสามารถซื้อมาใช้เองได้ไหม? พร้อมข้อควรรู้ก่อนตัดสินใจใช้ยาอย่างปลอดภัย
ทำความรู้จักกับยานอนหลับ

ยานอนหลับ คือ กลุ่มของยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบประสาทส่วนกลาง เพื่อช่วยให้ผู้ที่มีปัญหาในการนอนหลับ เช่น หลับยาก หลับไม่สนิท หรือตื่นกลางดึก สามารถหลับได้ง่ายขึ้นและหลับได้นานขึ้น ยาเหล่านี้มักถูกใช้ชั่วคราวในกรณีที่ผู้ป่วยมีภาวะนอนไม่หลับเรื้อรัง หรือเกิดจากความเครียด วิตกกังวล หรือปัจจัยทางด้านจิตใจอื่น ๆ
ซึ่งตัวยานอนหลับมีหลายชนิด ได้แก่ ยานอนหลับออกฤทธิ์เร็ว, ยานอนหลับลึก ไม่รู้สึกตัว, ยานอนหลับชนิดรุนแรง และยานอนหลับที่ไม่อันตราย เช่น สมุนไพร
วิธีใช้ยานอนหลับให้เกิดประโยชน์สูงสุด

แม้ยานอนหลับจะช่วยให้หลับง่ายขึ้นในช่วงเวลาที่มีปัญหา แต่การใช้ยาอย่างไม่ระวังอาจนำไปสู่ผลข้างเคียงที่รุนแรงได้ เพื่อความปลอดภัยควรเรียนรู้วิธีใช้ยาอย่างถูกต้องก่อนตัดสินใจเริ่มทานยานอนหลับ

1. ปรึกษาแพทย์ก่อนเริ่มใช้ยานอนหลับ

การเริ่มใช้ยานอนหลับ ควรอยู่ภายใต้คำแนะนำของแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ เพราะสาเหตุของอาการนอนไม่หลับแต่ละคนอาจแตกต่างกัน เช่น ความเครียด โรคประจำตัว หรือผลข้างเคียงจากยาอื่น ๆ การประเมินจากแพทย์จะช่วยเลือกยาชนิดที่เหมาะสมกับร่างกายและป้องกันผลข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้น โดยเฉพาะในผู้ที่มีโรคหัวใจ ความดัน หรือโรคทางระบบประสาท

2. เลือกยานอนหลับให้เหมาะกับอาการ

ยานอนหลับแบ่งออกเป็นหลากหลายแบบ ซึ่งแต่ละแบบออกฤทธิ์แตกต่างกัน เช่น

• ยานอนหลับออกฤทธิ์เร็ว เหมาะสำหรับคนที่นอนหลับยาก
• ยานอนหลับลึก ไม่รู้สึกตัว หรือยาที่ออกฤทธิ์นาน เหมาะสำหรับผู้ที่ตื่นกลางดึกบ่อย
• ยานอนหลับชนิดรุนแรง ใช้ในกรณีรุนแรงมาก และต้องอยู่ในการดูแลของแพทย์

ซึ่งหากเลือกยาไม่ตรงกับอาการ อาจทำให้คนไข้รู้สึกว่ากินยานอนหลับแต่ไม่หลับ หรือรู้สึกง่วงซึมระหว่างวัน

3. หลีกเลี่ยงการกินยานอนหลับทุกวัน

แม้ว่าการกินยานอนหลับจะทำให้หลับง่ายขึ้นในช่วงแรก แต่ในระยะยาวอาจทำให้ร่างกายเกิดอาการดื้อยา หรือพึ่งพายาจนไม่สามารถนอนหลับได้หากไม่ได้ใช้ยา ซึ่งนำไปสู่ปัญหานอนไม่หลับเรื้อรัง รวมถึงความเสี่ยงในการเกิดอาการข้างเคียง เช่น อารมณ์แปรปรวนหรือความจำลดลง โดยเฉพาะหากกินยานอนหลับบ่อย ๆ โดยไม่มีการควบคุม

4. หมั่นสังเกตผลข้างเคียงของยานอนหลับ

ผู้ใช้ควรสังเกตอาการผิดปกติหลังการใช้ยา เช่น ง่วงระหว่างวัน ความจำสั้น เวียนศีรษะ หรือรู้สึกเหมือนสมองไม่ปลอดโปร่ง ซึ่งอาจเป็นผลข้างเคียงของยานอนหลับ หากพบอาการผิดปกติ ควรหยุดใช้ยาและรีบปรึกษาแพทย์ทันที โดยเฉพาะผู้สูงอายุ เพราะยานอนหลับผู้สูงอายุ อาจกระตุ้นให้เกิดการล้ม การหลงลืม หรืออาการซึมเศร้าได้

5. หลีกเลี่ยงการใช้ยาร่วมกับแอลกอฮอล์หรือยาอื่น

การใช้ยานอนหลับร่วมกับแอลกอฮอล์ หรือยาที่มีฤทธิ์กดประสาทอื่น เช่น ยาคลายเครียด หรือยาแก้แพ้ อาจทำให้ฤทธิ์ของยาแรงขึ้นเกินควร เสี่ยงต่อภาวะกดการหายใจ ไม่รู้สึกตัว หรือหมดสติ จึงควรแจ้งแพทย์เกี่ยวกับยาและผลิตภัณฑ์เสริมอาหารทั้งหมดที่ใช้ก่อนรับประทานยานอนหลับ

6. ไม่เพิ่มขนาดยาด้วยตัวเอง

หากรู้สึกว่ากินยานอนหลับแต่ไม่หลับ ไม่ควรเพิ่มขนาดยาด้วยตนเองโดยเด็ดขาด เพราะการใช้ยาเกินขนาด เช่น กินยานอนหลับ 10 เม็ด อาจทำให้เกิดอันตรายร้ายแรง เช่น หายใจช้า หมดสติ หรือเสียชีวิตได้ ควรปรึกษาแพทย์เพื่อประเมินและเปลี่ยนสูตรยาหากยาเดิมไม่ได้ผล

7. ใช้ยานอนหลับควบคู่กับการปรับพฤติกรรม

ยานอนหลับที่ไม่อันตราย มักได้ผลดีเมื่อใช้ร่วมกับการปรับพฤติกรรมการนอน เช่น เข้านอนและตื่นให้ตรงเวลา งดใช้อุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ก่อนนอน สร้างบรรยากาศในห้องนอนให้น่านอน และลดเครื่องดื่มที่มีคาเฟอีน การปรับพฤติกรรมจะช่วยให้สามารถหยุดยาได้ง่ายขึ้นในอนาคต โดยไม่ต้องกินยานอนหลับทุกวันอีกเลย
ยานอนหลับสามารถซื้อเองได้ไหม

คำถามที่ว่า ยานอนหลับสามารถซื้อเองได้หรือไม่? คำตอบก็คือ “บางชนิดสามารถซื้อได้” แต่ยานอนหลับส่วนใหญ่ต้องใช้ใบสั่งแพทย์
โดยยานอนหลับแบ่งออกได้เป็น 2 กลุ่มหลัก ได้แก่

• ยานอนหลับที่ซื้อได้ทั่วไป (OTC)
  ยากลุ่มนี้มักมีฤทธิ์ช่วยให้รู้สึกง่วง เช่น ยาแก้แพ้บางชนิดที่มีฤทธิ์ข้างเคียงทำให้ง่วงซึม ใช้เป็นยาช่วยให้นอนหลับแบบเบื้องต้น เช่น diphenhydramine หรือ doxylamine แม้จะไม่ใช่ยานอนหลับที่รุนแรง แต่ก็ควรใช้ด้วยความระมัดระวัง เพราะหากกินยานอนหลับบ่อย ๆ อาจเกิดอาการข้างเคียง เช่น ง่วงซึมเวลากลางวัน หรือมึนศีรษะได้
• ยานอนหลับที่ต้องมีใบสั่งแพทย์ (Prescription drugs)
  เช่น benzodiazepine, zolpidem หรือยาในกลุ่ม barbiturate ซึ่งเป็นยานอนหลับออกฤทธิ์เร็ว และบางชนิดอาจเป็นยานอนหลับลึก ไม่รู้สึกตัว ยาเหล่านี้มักใช้ในผู้ที่มีภาวะนอนไม่หลับเรื้อรัง และต้องอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์เท่านั้น ไม่สามารถซื้อได้เองตามร้านขายยาทั่วไป

ยานอนหลับอันตรายไหม

ถึงแม้ว่ายานอนหลับจะมีสรรพคุณช่วยให้นอนหลับสนิท แต่การกินยานอนหลับทุกวันมีผลข้างเคียง ที่อาจทำให้ร่างกายเกิดการดื้อยา และเกิดผลข้างเคียงของยานอนหลับ เช่น อ่อนเพลีย สมาธิลดลง หรือในบางรายอาจมีอาการหลงลืม นอกจากนี้ หากมีการใช้ยาเกินขนาด เช่น กินยานอนหลับ 10 เม็ด อาจเป็นอันตรายถึงชีวิตได้ ดังนั้นจึงไม่ควรใช้ยาโดยไม่ปรึกษาแพทย์ และควรหลีกเลี่ยงการกินยานอนหลับบ่อย ๆ เพื่อช่วยในการนอนหลับ