ไตวายเฉียบพลันเกิดจากอะไร ? เข้าใจสาเหตุ อาการ การป้องกัน

[รินะ ฮาเสะ]

ไตวายเฉียบพลัน (Acute Kidney Injury: AKI) เป็นภาวะที่การทำงานของไตหยุดลงอย่างรวดเร็วภายในช่วงเวลาสั้น ๆ ซึ่งเป็นภาวะที่ร้ายแรงและอาจนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อนที่อันตรายถึงชีวิตหากไม่ได้รับการรักษาอย่างทันท่วงที ไตมีหน้าที่กรองของเสียออกจากเลือด ควบคุมสมดุลของน้ำและเกลือแร่ในร่างกาย หากไตหยุดทำงานอย่างฉับพลัน จะส่งผลกระทบอย่างรุนแรงต่อระบบต่าง ๆ ของร่างกาย ไตวายเฉียบพลันจึงถือเป็น “ภัยเงียบ” ที่ไม่ควรมองข้าม

สาเหตุของไตวายเฉียบพลัน
ไตวายเฉียบพลันสามารถเกิดได้จากหลายปัจจัย ซึ่งแบ่งออกได้เป็น 3 กลุ่มใหญ่ ๆ ได้แก่
ปัจจัยก่อนถึงไต (Prerenal causes)
เกิดจากการที่เลือดไปเลี้ยงไตไม่เพียงพอ เช่น ภาวะขาดน้ำ การเสียเลือดมาก ช็อกจากการติดเชื้อ หรือหัวใจล้มเหลว
ปัจจัยที่เกิดภายในไต (Intrinsic causes)
เกิดจากความเสียหายของเนื้อไตโดยตรง เช่น การอักเสบของหน่วยไต (glomerulonephritis) การติดเชื้อที่ไต หรือพิษจากยาและสารเคมีบางชนิด
ปัจจัยหลังไต (Postrenal causes)
เกิดจากการอุดตันของทางเดินปัสสาวะ เช่น นิ่วในไต ต่อมลูกหมากโต หรือเนื้องอกที่กดทับทางเดินปัสสาวะ
อาการของไตวายเฉียบพลัน
อาการของไตวายเฉียบพลันอาจแสดงออกไม่ชัดเจนในระยะแรก แต่หากปล่อยไว้โดยไม่รักษา อาการจะรุนแรงขึ้น โดยอาการที่ควรสังเกต ได้แก่
ปริมาณปัสสาวะลดลงหรือไม่มีเลย
บวมที่เท้า ข้อเท้า หรือใบหน้า
อ่อนเพลีย เหนื่อยง่าย
คลื่นไส้ อาเจียน เบื่ออาหาร
เวียนศีรษะ หรือสับสน
ในบางกรณี อาจมีภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะจากระดับโพแทสเซียมในเลือดที่สูงเกินไป
การวินิจฉัยและการรักษา
เมื่อสงสัยว่าเป็นไตวายเฉียบพลัน แพทย์จะทำการซักประวัติ ตรวจร่างกาย และตรวจเลือดเพื่อประเมินระดับครีเอตินิน (creatinine) และยูเรีย (BUN) รวมถึงตรวจปัสสาวะและอาจทำอัลตราซาวด์เพื่อดูสภาพของไตและทางเดินปัสสาวะ
แนวทางการรักษาขึ้นอยู่กับสาเหตุของภาวะไตวายเฉียบพลัน เช่น
ให้น้ำเกลือหรือของเหลวในกรณีขาดน้ำ
หยุดการใช้ยาหรือสารที่ทำให้เกิดพิษต่อไต
รักษาการติดเชื้อหรือควบคุมภาวะช็อก
การฟอกไตชั่วคราวในกรณีที่ไตไม่สามารถทำงานได้เพียงพอ
การป้องกันไตวายเฉียบพลัน
แม้ว่าไตวายเฉียบพลันจะเกิดขึ้นได้อย่างรวดเร็ว แต่ก็สามารถลดความเสี่ยงได้ด้วยการดูแลสุขภาพอย่างเหมาะสม
ดื่มน้ำให้เพียงพอในแต่ละวัน
หลีกเลี่ยงการใช้ยาที่มีผลต่อไตโดยไม่จำเป็น เช่น ยาแก้ปวดกลุ่ม NSAIDs
ตรวจสุขภาพประจำปี โดยเฉพาะผู้ที่มีโรคประจำตัว เช่น เบาหวาน ความดันโลหิตสูง หัวใจ
หลีกเลี่ยงสารพิษ หรือการใช้สมุนไพรที่ไม่ผ่านการรับรอง
เมื่อเจ็บป่วยควรปรึกษาแพทย์และไม่ควรซื้อยารับประทานเอง
ไตวายเฉียบพลันเป็นภาวะที่ร้ายแรงแต่สามารถป้องกันได้หากรู้เท่าทันสาเหตุและใส่ใจสุขภาพของตนเอง การสังเกตอาการผิดปกติและพบแพทย์ตั้งแต่เนิ่น ๆ จะช่วยเพิ่มโอกาสในการรักษาให้หายเป็นปกติและลดความเสี่ยงในการเกิดภาวะแทรกซ้อนในอนาคต