วงเงิน สินเชื่อOD เจ้าของธุรกิจเขาวางแผนใช้กันอย่างไร

[ธิดารัตน์]

ทำไม OD ถึงเป็นเส้นเลือดใหญ่ของสภาพคล่อง
ในโลกของ เงินทุนหมุนเวียน เครื่องมือที่ช่วย “ยืด–หด” กระแสเงินสดระยะสั้นได้คล่องตัวที่สุดคือ สินเชื่อOD หรือวงเงินเบิกเกินบัญชี จุดเด่นคือจ่ายดอกเบี้ยเฉพาะส่วนที่ใช้จริง ใช้เมื่อของกำลังผลิตออก ใบแจ้งหนี้ยังเก็บไม่ครบ หรือรอบรับเงินลูกค้ายาวจน “เงินนอน” บนลูกหนี้การค้า (AR) สูงเกินพอดี
อย่างไรก็ตาม ความยืดหยุ่นของ สินเชื่อระยะสั้น ประเภทนี้ก็มี “ดาบสองคม” ถ้าตั้งวงเงินเกินจริง หรือใช้เต็มวงเงินแบบถาวร ภาพวินัยการเงินจะดูแย่ ค่าใช้จ่ายดอกเบี้ยบวม และที่สำคัญคือ DSCR ถูกกดลงโดยไม่จำเป็น ส่งผลเสียเวลาธนาคารรีวิววงเงินหรือพิจารณา สินเชื่อเพื่อธุรกิจ รอบใหม่

หลักคิดตั้งวงเงิน OD: พอดี = ใช้ได้จริง + ส่งสัญญาณวินัยการเงิน
แนวคิดคือ “ตั้งเท่าที่กิจการต้องการเพื่อพยุงสภาพคล่องช่วงสั้น ๆ” ไม่ใช่ตั้งเพื่ออุดทุกปัญหาระยะยาว วงเงินที่เหมาะสมควรครอบคลุม Fixed Cost รายเดือนและช่องว่างกระแสเงินสด (cash gap) ระหว่าง “จ่ายออกก่อน–รับเงินทีหลัง”
สูตรตั้งต้นที่ใช้งานได้
วงเงิน OD ตั้งต้น ≈ ค่าใช้จ่ายคงที่ต่อเดือน × 1.0–1.5 + สำรอง 10–20%
    • ถ้า “รอบเก็บเงิน” ยาว 60–90 วัน ให้ใช้ ค่าเฉลี่ย 3–6 เดือน และ เพิ่มสำรองไปทาง 20%
    • ตั้งกติกาในองค์กรว่า “ปิด/ลด OD รายไตรมาส” เมื่อยอดเงินสดเริ่มดี เพื่อสะท้อนวินัย (มีผลบวกตอนธนาคารรีวิว)
ตัวอย่างคำนวณ
    • ค่าใช้จ่ายคงที่ 300,000 บาท/เดือน
    • เลือกตัวคูณ 1.2 ⇒ 360,000 บาท
    • เพิ่มสำรอง 10% ⇒ แนะนำวงเงินราว 396,000 บาท
    • หากธุรกิจมีรอบเก็บเงินยาวมาก (90 วัน) ให้ดูค่าเฉลี่ย 6 เดือนและตั้งสำรอง 20% เพื่อกันความผันผวน

OD x AR/Factoring: คู่หูลด “เงินนอน” ให้ DSCR ไม่ถูกบีบ
สินเชื่อOD เหมาะกับช่องว่างสั้น ๆ ขณะที่ Factoring/Invoice Financing เหมาะกับธุรกิจที่มีใบแจ้งหนี้จำนวนมากและรอบเก็บเงินยาว การผสมผสานสองเครื่องมือช่วย “เร่งเงินเข้า” ลดจำนวนวันที่เงินจมในลูกหนี้ ทำให้ดอกเบี้ยรวมทั้งระบบต่ำลง และ DSCR ไม่ถูกบีบจากการใช้ OD ยืดเยื้อ
แนวทางปฏิบัติ:
    • ใบแจ้งหนี้ที่เก็บเงิน 30–45 วัน ใช้ OD ก็พอ
    • ใบแจ้งหนี้ 60–120 วัน ส่งไป Factoring เพื่อลดการพึ่ง OD
    • ตั้ง Policy กระทบยอดรายสัปดาห์: เงินเข้าแล้วรีบปิด OD เพื่อลดดอก และโชว์วินัยการเงิน

5 วินัยใช้ OD แบบมืออาชีพ (เช็กลิสต์สำหรับเจ้าของกิจการ)
    1. กำหนดเพดานใช้จริง ต่ำกว่าวงเงินอนุมัติ 10–20% เพื่อกันเหตุฉุกเฉิน
    2. ปิดรอบ OD รายไตรมาส: เมื่อเงินสดล้นมือ ให้ชำระลดต้น OD ลงอย่างมีนัย
    3. แยกบัญชี OD ใช้เฉพาะทุนหมุนเวียน หลีกเลี่ยงใช้จ่ายกึ่งลงทุน (Capex)
    4. มอนิเตอร์ดอกเบี้ยเฉลี่ย/เดือน ถ้าสูงผิดปกติ = สัญญาณว่าคุณพึ่ง OD มากเกินไป
    5. โยงตัวเลข OD เข้ากับ DSCR รายเดือน ทำตารางง่าย ๆ: เงินสดคงเหลือ ÷ ค่างวดรวม ≥ 1.2
นิยาม DSCR: “เงินสดคงเหลือต่อเดือน ÷ ค่างวดต่อเดือน”
ตัวอย่าง: เงินสดคงเหลือ 120,000 บาท/เดือน, ค่างวด 90,000 ⇒ DSCR = 1.33 (ผ่าน 1.2)

กรณีที่ OD “ไม่ใช่คำตอบ” (และควรพิจารณาเครื่องมืออื่น)
    • ต้องใช้เงินก้อนซื้อเครื่องจักร/รีโนเวทร้าน → ใช้ Term Loan ดีกว่า OD
    • ต้องเติมสต็อกใหญ่ตามฤดูกาล → พิจารณา สินเชื่อระยะสั้น แบบวงรอบ (Revolving) ที่ต้นทุนถูกกว่า
    • มี PO เดินหน้าต่อเนื่อง แต่รอบเก็บเงินยาว 90–120 วัน → เพิ่มสัดส่วน Factoring แทนการลาก OD ยาว ๆ

มุมมองส่วนตัวของที่ปรึกษา: “OD ไม่ได้มีไว้ให้ใช้เต็ม—มีไว้ให้ใช้เป็น”
จากประสบการณ์ที่เดินร้าน/โรงงานมาหลายปี ผมเห็นสองภาพสุดขั้วอยู่บ่อย ๆ
    • ฝั่งหนึ่ง “กลัวดอกเบี้ย” จนไม่กล้าใช้ OD แล้วปล่อยให้การผลิตสะดุด สุดท้ายเสียโอกาสขาย
    • อีกฝั่ง “OD คือกระเป๋าเงินตลอดกาล” ใช้เต็มวงเงินทุกเดือนจนชิน กระแสเงินสดบานปลาย ไร้แผนปิดรอบ ผลคือ DSCR ต่ำเรื้อรัง
บทเรียนคือ OD เป็นเบรกมือฉุกเฉิน + คันเร่งจังหวะสั้น ไม่ใช่ “ปั๊มหายใจถาวร” การตั้งวงเงิน “พอดี” และมีกติกาปิด/ลดตามรอบคือสัญญาณวินัยที่ธนาคารรัก และเจ้าของกิจการสบายใจ

Case Study 1: โรงคั่วกาแฟ SME – เติมลมหายใจช่วงฤดูกาลด้วย OD + Factoring
บริบท: โรงคั่วขนาดเล็ก–กลาง รับออร์เดอร์ร้านกาแฟ 40 แห่ง สภาพคล่องตึงช่วง Q4 เพราะลูกค้าขยายสาขาพร้อมกัน ใบแจ้งหนี้ส่วนใหญ่ 60–90 วัน
สิ่งที่ทำ:
    • ตั้งวงเงิน สินเชื่อOD ตามสูตร: Fixed Cost 450,000/เดือน × 1.2 = 540,000 + สำรอง 20% ⇒ แนะนำวงเงิน ~648,000 บาท
    • ใบแจ้งหนี้รอบ 90 วัน ส่งเข้าระบบ Factoring 50% ของยอด เพื่อเร่งเงินเข้า
    • ตั้ง กติกาปิดรอบ OD รายไตรมาส: เมื่อเงินเข้า bulk ให้นำส่วนหนึ่งไปลดต้น OD
ผลลัพธ์:
    • ต้นทุนดอกเบี้ยเฉลี่ย/เดือนลดลง ~18% เมื่อเทียบกับการลาก OD อย่างเดียว
    • DSCR จาก 1.05 → 1.28 ภายใน 2 ไตรมาส ธนาคารรีวิววงเงินผ่านฉลุย พร้อมข้อเสนอปรับอัตราดอกเบี้ยลงเล็กน้อย

Case Study 2: ผู้ผลิตบรรจุภัณฑ์อาหาร – OD เต็มวงเงินทุกเดือน จนพัง
บริบท: ใช้ OD เต็ม 1.5 ล้านบาททุกเดือนเพื่อซื้อวัตถุดิบ รอบเก็บเงิน 75–90 วัน ไม่มีนโยบายปิดรอบ
ปัญหา:
    • ดอกเบี้ยเฉลี่ย/เดือนสูงผิดปกติ กระแสเงินสดตึง
    • DSCR หลุดต่ำกว่า 1.0 บางเดือน ทำให้ธนาคารตั้งข้อสังเกตตอนรีวิววงเงิน
ทางแก้:
    • ลดวงเงิน OD ลงทีละขั้นและเพิ่ม สินเชื่อระยะสั้น แบบวงรอบสำหรับฤดูกาล
    • เริ่มใช้ Factoring กับลูกค้าหลัก 3 ราย
    • วางตารางปิด OD รายไตรมาสพร้อม KPI ฝ่ายการเงิน
ผลลัพธ์: 6 เดือนถัดมา DSCR เฉลี่ยขึ้นเป็น 1.22–1.30, ธนาคารคลายกังวลและเปิดทาง สินเชื่อเพื่อธุรกิจ เพื่อรีโนเวทไลน์ผลิต (ไม่ใช้ OD ผิดประเภทอีกต่อไป)

สรุปให้นำไปใช้ทันที
    • ตั้งวงเงิน สินเชื่อodแบบพอดี = Fixed Cost × 1.0–1.5 + สำรอง 10–20% (ยิ่งรอบเก็บเงินยาว ยิ่งใช้ค่าเฉลี่ยหลายเดือน + สำรองสูงขึ้น)
    • ผสม OD กับ AR/Factoring เพื่อเร่งเงินเข้า ลด “เงินนอน” และคุมดอกเบี้ยรวม
    • ตั้งวินัยปิด/ลด OD รายไตรมาส เพื่อยืนยันภาพการเงินที่แข็งแรง
    • ผูก OD เข้ากับ DSCR ให้ ≥ 1.2 ในกรณีฐาน และมีแผนสำรองเมื่อยอดขายแกว่ง
    • จำไว้ว่า สินเชื่อOD คือเครื่องมือ เงินทุนหมุนเวียน ที่ทรงพลัง—ถ้าใช้ “เป็น” จะช่วยให้ธุรกิจลื่นไหล เติบโตได้ โดยไม่กลายเป็นภาระถาวร