ทำความรู้จัก! ลิ่มแท่งเหล็ก ลิ่มส่งกำลังคืออะไร?

[DigitalK]

   สำหรับคนทั่วไปเมื่อพูดถึงงานช่าง อาจเคยได้ยินชื่อของน็อต สกรู กันมาบ้าง แต่เมื่อพูดถึง ‘ลิ่ม’ ก็อาจเป็นชื่อที่ไม่คุ้นเคยสำหรับคนที่ไม่ได้อยู่ในวงการนี้ ซึ่งก็ยังมีทั้งลิ่มแท่งเหล็ก และลิ่มสแตนเลส วันนี้เราเลยจะมาทำความรู้จักกันว่าลิ่มคืออะไร



ลิ่ม เป็นชิ้นส่วนสำคัญที่ใช้ในการประกอบอุปกรณ์ในเครื่องจักร สามารถตอกสวมยึดระหว่างล้อและเพลา และสามารถถอดประกอบได้ โดยมีวัสดุที่นิยมใช้คือลิ่มแท่งเหล็กเพราะมีความแข็งแรง ทนทาน ทนต่อการกัดกร่อน

รู้จักลิ่มส่งกำลัง
   ลิ่มส่งกำลังเป็นลิ่มที่สามารถถอดประกอบได้ มีขนาดกะทัดรัด น้ำหนักเบา นำมาเป็นชิ้นส่วนระบบส่งกำลังการหมุนที่ใช้สวมยึดระหว่างเพลา เกียร์ เฟืองหรือรอกของมอเตอร์ เพื่อป้องกันการเคลื่อนที่ตามแนวแกนของชิ้นส่วน ซึ่งมักนำมาใช้ประกอบในเครื่องจักรกลหลายประเภท เช่น รถยนต์ รถจักรยานยนต์ เครื่องจักรอุตสาหกรรม และเครื่องจักรกลทางการเกษตร มักใช้เป็นลิ่มแท่งเหล็กแบบสี่เหลี่ยมหรือแท่งกลม โดยสามารถเลือกใช้ได้ตามลักษณะของร่องลิ่ม ดังนั้นจึงต้องเลือกใช้ให้เหมาะสมเพื่อให้ชิ้นส่วนระบบส่งกำลังการหมุนทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ

การใช้งาน
บนเพลาจะมีร่องที่เรียกว่า ร่องลิ่มที่ใช้สำหรับใส่ลิ่มส่งกำลังเข้าไป ซึ่งรูปทรงของลิ่มส่งกำลังจะขึ้นอยู่กับลักษณะของร่องลิ่ม
ถ้าช่องว่างกว้างเกินไป อาจเกิดการสั่นคลอนที่จะทำให้การทำงานผิดปกติได้

ประเภทของลิ่มส่งกำลัง มี 3 แบบยอดนิยม ดังนี้
- ลิ่มวงเดือน เป็นลิ่มที่ด้านหนึ่งแบนเรียบ ส่วนอีกด้านหนึ่งโค้งมนคล้ายรูปครึ่งวงกลม สามารถรับแรงเฉือนและแรงอัดได้ดี จึงเหมาะสำหรับงานความเร็วสูง เช่น รถยนต์ มอเตอร์ไฟฟ้า ใบพัดเรือ
-ลิ่มมีหัว เป็นลิ่มทรงสี่เหลี่ยมที่ปลายด้านหนึ่งจะหักงอ ส่วนปลายอีกด้านเป็นหน้าตัดสี่เหลี่ยม ออกแบบมาเพื่อใช้กับเพลาส่งกำลัง เพื่อยึดรอกและเฟืองบนเพลาให้แน่น สามารถถอดประกอบลิ่มเพียงด้านเดียวได้ ทำให้มีความปลอดภัยในการใช้งาน จึงเหมาะนำมาใช้กับเครื่องจักรอุตสาหกรรม เครื่องจักรกลการเกษตร เป็นต้น
- ลิ่มอัด เป็นลิ่มแท่งเหล็กทรงสี่เหลี่ยมผืนผ้าที่ส่วนหัว-ท้ายเป็นหน้าตัดสี่เหลี่ยม ประกอบโดยการอัดลงไปให้แน่นกับร่องเพลา ทำให้ไม่เกิดการเยื้องศูนย์เวลาทำงาน จึงเหมาะสำหรับจับชิ้นส่วนที่อยู่ติดกัน เช่น เพลา เกียร์และเฟืองในมอเตอร์หรือตัวลดความเร็ว
- ลิ่มฝังแบบปลายมน 2 ข้าง เป็นลิ่มทรงกลมที่บริเวณส่วนหัวและส่วนท้ายมีลักษณะปลายโค้งมนเหมาะสำหรับเป็นเพลาส่งกำลังในงานที่มีแรงบิดสูงหรือเพื่อทดแทนลิ่มที่ชำรุดในเครื่องจักรอุตสาหกรรม
- ลิ่มฝังแบบปลายมนข้างเดียว เป็นลิ่มทรงกลมที่บริเวณปลายด้านหนึ่งมีลักษณะโค้งมน และอีกด้านเป็นหน้าตัดสี่เหลี่ยม มักใช้เป็นลิ่มแท่งเหล็กหรือลิ่มสแตนเลส สามารถประกอบได้ง่ายและมีความแม่นยำในการทำงานสูง จึงเหมาะสำหรับใช้ในเครื่องจักรกลที่มีความเร็วหมุนสูง เช่น มอเตอร์ เกียร์ ปั๊มและเครื่องยนต์
- ลิ่มเว้า เป็นลิ่มที่ใช้กับร่องลิ่มของล้อเท่านั้น โดยจับยึดเข้ากับเพลาตรงส่วนที่เว้า และมีการส่งกำลังโดยการเสียดสีระหว่างเพลากับลิ่ม เหมาะสำหรับใช้กับงานที่มีการส่งกำลังต่ำเพื่อหลีกเลี่ยงการลื่นไถลไปตามเพลา