รู้จักฮอร์โมน AMH มีผลสำคัญต่อการมีลูกอย่างไร

[พรสัก ส่องแสง]

รู้จักฮอร์โมน AMH มีผลสำคัญต่อการมีลูกอย่างไร

ถึงแม้ปัจจุบันยังไม่มีข้อมูลบ่งชัดว่า ค่าฮอร์โมน AMH เท่าไร จึงจะบอกได้ว่าเป็นภาวะมีลูกยาก แต่โดยทั่วไป ค่าฮอร์โมน AMH ก็สามารถบอกได้ถึงการทำงานของรังไข่ ซึ่งเป็นปัจจัยสำคัญที่ทำให้รู้ถึงความสำเร็จในการตั้งครรภ์ได้
 
เราจึงควรที่จะมาทำความเข้าใจถึงความสำคัญของฮอร์โมน AMH ที่มีต่อกระบวนการการรักษาภาวะมีลูกยาก ดังต่อไปนี้


รู้จัก ‘ฮอร์โมน AMH’
ฮอร์โมน AMH หรือที่เรียกว่า ฮอร์โมนแอนตี้มูลเลอเรียน (Anti-Mullerian Hormone) คือ ฮอร์โมนที่ผลิตจากรังไข่ เป็นตัวบ่งบอกความสามารถในการทำงานของรังไข่ หรือบอกจำนวนไข่ที่สามารถผลิตได้ ฮอร์โมน AMH จะมีค่าสูงขึ้นและลดลงเรื่อย ๆ เมื่อผู้หญิงเข้าสู่วัยผู้ใหญ่เต็มตัว และจะลดลงเรื่อย ๆ จนหมดไปเมื่อมีอายุมากขึ้นหรือเข้าสู่วัยหมดระดู และยังสามารถบอกได้ถึงโอกาสตั้งครรภ์ได้
 
ประโยชน์ของการตรวจฮอร์โมน AMH

การตรวจฮอร์โมน AMH จะช่วยเพิ่มอัตราความสำเร็จในการตั้งครรภ์ได้ คุณหมอสามารถวางแผนการรักษาให้กับคุณผู้หญิงเกี่ยวกับการวางแผนมีลูกได้อย่างเหมาะสม

• ช่วยประเมินความสามารถของการทำงานของรังไข่เพื่อประเมินโอกาสการตั้งครรภ์ และช่วยให้แพทย์แนะนำวิธีการเพิ่มโอกาสในการตั้งครรภ์ได้ดีขึ้น
• ค่า AMH เป็นส่วนหนึ่งที่ช่วยให้แพทย์ประเมินว่า ควรให้การกระตุ้นรังไข่มากน้อยแค่ไหนจึงเหมาะสม เพื่อประกอบการรักษาภาวะมีลูกยาก
• ค่า AMH ที่สูง ใช้ช่วยประเมินภาวะเป็นโรคถุงน้ำรังไข่หลายใบ ร่วมกับการประเมินอื่น ๆ ได้

เหมาะกับคุณผู้หญิงหรือคู่สมรสที่ต้องการวางแผนการมีบุตรในอนาคต


การตรวจฮอร์โมน AMH กับการตั้งครรภ์

โดยปกติผู้หญิงเมื่อแรกเกิดจะมีไข่ในรังไข่ประมาณ 1-2 ล้านฟอง แต่พอเข้าสู่วัยเจริญพันธุ์หรือเริ่มมีประจำเดือนครั้งแรก ไข่จะเหลือเพียง 3-4 แสนฟองเท่านั้น และจะลดลงเรื่อย ๆ ตามอายุที่มากขึ้น

หรือเพราะอิทธิพลอื่น ๆ ที่เข้ามากระทบเช่น ความเครียด การสูบบุหรี่ ดื่มแอลกอฮอล์ หรือการเป็นโรคเกี่ยวกับรังไข่ เป็นต้น ที่มีผลกับปริมาณไข่ที่จะลดลงแล้ว คุณภาพไข่ก็จะน้อยลงด้วย และที่สำคัญการผลิตไข่ไม่สามารถเพิ่มจำนวนหรือสร้างขึ้นใหม่ได้
 
และที่สำคัญในแต่ละเดือนจะมีไข่เพียง 1 ฟองที่ตกออกมาเพื่อใช้ในการปฏิสนธิเท่านั้น
 
การตรวจวัดระดับฮอร์โมน AMH เป็นการตรวจเพื่อทดสอบสมรรถภาพของรังไข่ ด้วยวิธีเจาะเลือดซึ่งสามารถบ่งบอกได้ว่ารังไข่ทำงานปกติหรือไม่ ปริมาณไข่มีมากน้อยแค่ไหน

และยังช่วยให้เเพทย์ทำงานง่ายขึ้นในการประเมินโอกาสการตั้งครรภ์ให้คุณผู้หญิง และนำค่าฮอร์โมน AMH มาเช็คว่ารังไข่จะสนองตอบต่อกระบวนการกระตุ้นไข่ด้วยยามากน้อยแค่ไหน เพื่อให้ผลิตไข่ออกมาในปริมาณที่เหมาะสม เพื่อใช้ในกระบวนการฝากไข่ และเป็นขั้นตอนที่สำคัญในการทำเด็กหลอดแก้ว IVF/ICSI   

ขั้นตอนการตรวจฮอร์โมน AMH

ก่อนอื่นจะต้องมีการซักประวัติเบื้องต้น , ชั่งน้ำหนัก วัดความดัน โดยพยาบาล ก่อนเข้าพบแพทย์เพื่อเช็คหาโรคประจำตัว โรคพันธุกรรม (ถ้ามี) แล้วจึงเริ่มขั้นตอนการตรวจฮอร์โมน AMH ทำได้ด้วยการเจาะเลือด โดยไม่ต้องงดน้ำและอาหารล่วงหน้า สามารถตรวจเมื่อไรก็ได้ ไม่จำเป็นต้องรอช่วงเวลามีรอบเดือน เพราะฮอร์โมน AMH ไม่ได้มีความสัมพันธ์กัน และสามารถรู้ผลตรวจในเวลาไม่กี่ชั่วโมง
 
ค่าปกติของฮอร์โมน AMH

วิธีการอ่านค่าผลตรวจฮอร์โมน AMH คือ

• AMH น้อยกว่า 0.3 ng/ml   ถือว่าเป็นภาวะฮอร์โมนต่ำ หมายความมีจำนวนไข่เหลืออยู่น้อยมาก เสี่ยงต่อภาวะมีลูกยากสูง ดังนั้นให้รีบปรึกษาแพทย์ถ้าต้องการมีลูก
• AMH อยู่ในช่วง 0.3 – 1 ng/ml   ถือว่าเป็นภาวะฮอร์โมนค่อนข้างต่ำ หมายความว่ามีจำนวนไข่อยู่ค่อนข้างน้อย เสี่ยงต่อภาวะมีลูกยาก
• AMH อยู่ในช่วง 1 – 4 ng/ml   เป็นค่าฮอร์โมนปกติ
• AMH มากกว่า 4 ng/ml   ถือว่าเป็นภาวะฮอร์โมนสูง หมายความว่าอาจเสี่ยงต่อภาวะการเป็นโรคถุงน้ำในรังไข่หลายใบ หรือ PCOS (Polycystic ovary syndrome) 

ระดับค่า AMH ตามช่วงวัยและอายุ

ระดับค่า AMH จะแตกต่างกันตามช่วงวัยและอายุดังนี้

• อายุ 24 – 29  ค่า AMH อยู่ในระดับดีมาก หมายความว่าปริมาณไข่ในรังไข่มีมากเพียงพอ
• อายุ 30 – 35  ค่า AMH จะน้อยลงอย่างเห็นได้ชัด ปริมาณไข่ในรังไข่ก็น้อยลง
• อายุ 36 – 41  ค่า AMH จะต่ำ ปริมาณไข่ในรังไข่ก็ยิ่งน้อยลงเรื่อย ๆ
• อายุ 42 – 47  ค่า AMH จะต่ำกว่า 0.5 ng/ml  ซึ่งปริมาณไข่ในรังไข่ก็ยิ่งน้อยลงมาก ๆ
• อายุ 48 – 50  ค่า AMH ก็จะลดลงจนแตะเลข 0  ซึ่งเป็นช่วงวัยทองหมดประจำเดือนและไม่มีการผลิตไข่อีกแล้ว

ใครบ้างที่ควรตรวจฮอร์โมน AMH


คนที่จะกล่าวถึงต่อไปนี้เหมาะสมที่จะเข้ารับการตรวจวัดระดับฮอร์โมน AMH

• คนที่มีลูกยาก พยายามตั้งครรภ์มานานกว่า 6 เดือนและต้องการตรวจว่ามีไข่อยู่ในปริมาณที่เหมาะสมกับการตั้งครรภ์ ช่วยในการวางแผนว่าจะตั้งครรภ์โดยวิธีธรรมชาติ หรือควรพิจารณาวิธีการอื่น ๆ ในการช่วยเพิ่มโอกาสการตั้งครรภ์
• คนที่กำลังวางแผนทำ IVF หรือวิธีการอื่นเพื่อช่วยในการตั้งครรภ์ ระดับค่า AMH จะช่วยบอกให้ทราบว่าจะตอบสนองต่อการทำ IVF หรือวิธีการอื่นได้มากน้อยเพียงใด ระดับ AMH ที่อยู่ในเกณฑ์ปกติหมายถึงรังไข่สามารถตอบสนองต่อการกระตุ้นการตกไข่ได้ดี และมีโอกาสประสบความสำเร็จได้มาก
• คนที่ผ่านการรักษามะเร็งด้วยเคมีบำบัด หรือผ่าตัดรังไข่ และต้องการทราบว่าการรักษามีผลกระทบต่อการเจริญพันธุ์ในอนาคตหรือไม่
  
• คนที่ต้องการฝากไข่เพื่อตั้งครรภ์ในอนาคตและต้องการทราบปริมาณไข่ในปัจจุบัน
  

คำถามที่พบบ่อย


1. ควรตรวจฮอร์โมน AMH ช่วงไหนของรอบเดือน

สามารถตรวจฮอร์โมน AMH ช่วงไหนของเดือนก็ได้ เพราะฮอร์โมน AMH ไม่มีความสัมพันธ์กับรอบเดือน แต่ค่าการตรวจอาจไม่แม่นยำที่มาจากการใช้ชีวิตประจำวัน เช่น สูบบุหรี่ ดื่มแอลกอฮอล์ กินยาคุมกำเนิด เป็นต้น ควรเข้ารับการแนะนำจากแพทย์ด้วย

2. มีวิธีที่ช่วยรักษาสมดุลของฮอร์โมน AMH หรือไม่ อย่างไร
วิธีการปรับสมดุลของฮอร์โมน AMH ทำได้ง่าย ๆ เช่น

• กินอาหารที่มีวิตามินดี โอเมก้า 3  เช่น ปลาแซลมอน นมถั่วเหลือง ชีส น้ำผลไม้ เป็นต้น
  
• ตากแดดตอนเช้า
  
• กินอาหารที่มีโคคิวเท็น เช่น ปลาที่มีไขมันสูง เช่น ปลาแมคเคอเรล สตอร์เบอรี่ เนื้อสัตว์
  
• กินอาหารที่มีสังกะสี เช่น หอยนางรม ธัญพืช
  
• กินอาหารที่มีสารต้านอนุมูลอิสระ เช่น องุ่น อาหารทะเลไร้ไขมัน ไข่แดง
  

3. หากผลตรวจค่าฮอร์โมน AMH ไม่ปกติ สามารถตั้งครรภ์ได้ไหม

ถึงแม้ผลตรวจค่าฮอร์โมน AMH ไม่ปกติ ซึ่งหมายความว่ารังไข่ทำงานผิดปกติ เราสามารถนำผลการตรวจไปประกอบการวินิจฉัยความผิดปกติ เพื่อรับคำแนะนำในการปฏิบัติตัวอย่างเหมาะสม จากแพทย์ผู้เขี่ยวชาญเพื่อรักษาภาวะมีลูกยาก และวางแผนการมีลูกต่อไปในอนาคต

ข้อสรุป

การตรวจฮอร์โมน AMH นั้น เป็นเทคโนโลยีที่ใช้ช่วยตรวจเช็คถึงปริมาณไข่ที่มี ณ เวลานั้น จึงเป็นวิธีที่เหมาะสำหรับผู้ที่วางแผนตั้งครรภ์มีลูกในอนาคตได้  โดยเฉพาะในปัจจุบันที่มีการพัฒนาการรักษาด้วยเทคนิคช่วยการเจริญพันทางการแพทย์ เช่น การฝากไข่ (สำหรับผู้ที่ยังไม่พร้อมมีลูก ณ ปัจจุบัน) หรือการทำเด็กหลอดแก้ว IVF/ICSI  เป็นต้น